Διατροφικές Διαταραχές
Οι Διαταραχές Πρόσληψης Τροφής ή αλλιώς Διατροφικές Διαταραχές περιλαμβάνουν την Ψυχογενή Ανορεξία, την Ψυχογενή Βουλιμία και την Διαταραχή Υπερφαγίας. Σε πολύ γενικά πλαίσια, όλες αυτές οι διαταραχές σχετίζονται με διαταραγμένη σχέση του ατόμου με το βάρος και το σχήμα του σώματός του και ακραίες συμπεριφορές ως προς την λήψη τροφής. Αποτελούν μια πρόκληση για τους επιστήμονες υγείας καθώς η θεραπεία τους δε βρίσκει πάντα συνεργάσιμους τους θεραπευόμενους. Φαίνεται πως όσο πιο νωρίς πραγματοποιηθεί η διάγνωση και ξεκινήσει η θεραπεία, τόσο πιο ευνοϊκά είναι τα αποτελέσματα.
Ψυχογενής Ανορεξία
Τι είναι?
Η Ψυχογενής Ανορεξία είναι μια ψυχιατρική διαταραχή που ανήκει στο ευρύτερο φάσμα των διαταραχών πρόσληψης τροφής. Τα άτομα που πάσχουν από τη συγκεκριμένη διαταραχή περιορίζουν τόσο την ποσότητα όσο και την ποικιλία των τροφίμων που καταναλώνουν. Επίσης, αντιλαμβάνονται με λανθασμένο τρόπο το βάρος και το σχήμα του σώματός τους, και θεωρούν ότι η αξία τους ως άτομα καθορίζεται από το σωματικό τους βάρος.
Τι κινδύνους επιφυλάσσει?
Η ανορεξία μπορεί να βλάψει διάφορα συστήματα του οργανισμού. Σημαντικότερες επιπλοκές της αφορούν το καρδιαγγειακό, το γαστρεντερικό, το ενδοκρινικό και το νευρικό σύστημα.
Ποια η αιτιολογία της?
Η αιτιοπαθογένεια της Ψυχογενούς Ανορεξίας δεν είναι πλήρως διευκρινισμένη. Φαίνεται ότι τα γονίδια άλλα και στοιχεία προσωπικότητας όπως το άγχος και η τελειοθηρία παίζουν πολύ σημαντικό ρόλο στην προδιάθεση της διαταραχής. Παράγοντες που την εκλύουν είναι αλλαγές της εφηβείας, τα ισχνά πρότυπα ομορφιάς που προβάλλονται μέσω των social media και πιθανόν κάποια δύσκολα γεγονότα ζωής. Τέλος, παράγοντες που διατηρούν τη διαταραχή στο χρόνο, μπορεί να έχουν να κάνουν με βιολογικές αλλαγές που επιφέρει ο ίδιος ο υποσιτισμός και με θετικά σχόλια για την απώλεια βάρους από το οικείο περιβάλλον.
Πως θεραπεύεται?
Η θεραπεία της διαταραχής απαιτεί εξατομίκευση. Δεν είναι απλή διαδικασία. Αντιθέτως, είναι σύνθετη, χρονοβόρα και απαιτεί συντονισμό και συνεργασία διαφόρων επιστημόνων υγείας όπως ψυχιάτρων, ψυχολόγων, διαιτολόγων. Στόχος της θεραπείας είναι να αναρρώσει, αρχικά, ο ασθενής από τις επιπλοκές της διαταραχής και να αντιμετωπιστεί ο υποσιτισμός. Σε δεύτερο χρόνο, δίνεται έμφαση στην ψυχολογική ανάκαμψη.
Στους εφήβους ασθενείς εφαρμόζεται κυρίως Θεραπεία της Οικογένειας, ενώ στους ενήλικες η πιο διαδεδομένη θεραπεία είναι η η Γνωσιακή Συμπεριφορική Θεραπεία. Η ενδονοσοκομειακή θεραπεία επιλέγεται μόνο όταν η εξωνοσοκομειακή θεραπεία δεν είναι εφικτή για κάποιους λόγους ή έχει ήδη δοκιμαστεί και έχει αποτύχει.
Ψυχογενής Βουλιμία
Τι είναι?
Η ψυχογενής βουλιμία, ανήκει επίσης στις διαταραχές πρόσληψης τροφής. Χαρακτηρίζεται από επαναλαμβανόμενα επεισόδια υπερφαγίας, απώλεια ελέγχου από το άτομο, και υπερβολική ενασχόληση με το βάρος και το σχήμα σώματος του. Επίσης, τα άτομα με βουλιμία μετά την υπερκατανάλωση τροφής οδηγούνται (συνήθως κρυφά) σε αντισταθμιστικές συμπεριφορές με σκοπό να αποτρέψουν την πρόσληψη βάρους. Η πιο συχνή μέθοδος είναι ο αυτοπροκαλούμενος έμετος.
Τι κινδύνους επιφυλάσσει?
Υπάρχουν αρκετές ιατρικές επιπλοκές της Ψυχογενούς Βουλιμίας με πιο σοβαρές την υποκαλιαιμία που μπορεί να προκαλέσει αιφνίδιο θάνατο λόγω ανακοπής.
Ποια η αιτιολογία της?
Πολλοί παράγοντες μπορούν να οδηγήσουν στην εκδήλωση της διαταραχής. Αυτοί αφορούν κάποια γονίδια, στοιχεία προσωπικότητας, οικογενειακό περιβάλλον, κακοποίηση σε παιδική ηλικία.
Πως θεραπεύεται?
Η ψυχοθεραπεία είναι ο βασικός τρόπος αντιμετώπισης της ψυχογενούς βουλιμίας. Η συνεισφορά της φαρμακευτικής αγωγής περιορίζεται στην αντιμετώπιση της συννοσηρότητας της διαταραχής με άλλες παθήσεις. Μπορεί να θεωρηθεί και ως βασική θεραπεία της ίδιας της βουλιμίας όταν δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί ψυχοθεραπευτικά ή όταν η ψυχοθεραπεία δεν έχει τα αναμενόμενα αποτελέσματα.
Η Γνωσιακή Συμπεριφορική Θεραπεία θεωρείται η πιο ικανοποιητική θεραπεία για την αντιμετώπιση της Ψυχογενούς Βουλιμίας σε ενήλικες, χωρίς να είναι τεκμηριωμένα αποτελεσματική σε παιδιά και εφήβους.
Διαταραχή υπερφαγίας
Τι είναι?
Ως διαταραχή υπερφαγίας περιγράφεται η κατάσταση κατά την οποία το άτομο χάνει τον έλεγχo και καταναλώνει σε σύντομο χρονικό διάστημα υπερβολική ποσότητα τροφής. Το κοινό χαρακτηριστικό με τη διαταραχή της βουλιμίας είναι ότι το άτομο νιώθει άσχημα μετά από το συμβάν. Ωστόσο, η διαφορά έγκειται στο ότι, σε αντίθεση με τη βουλιμία, δεν καταφεύγει σε αντιρροπιστικές συμπεριφορές (π.χ. αυτοπροκαλούμενος έμετος, καθαρτικά, εξαντλητική γυμναστική..)
Η διαταραχή υπερφαγίας έχει 2 φύσεις. Στην πρώτη περίπτωση, αναφερόμαστε στη «Συναισθηματική Υπερφαγία» κατά την οποία το άτομο χρησιμοποιεί την τροφή ως ένα τρόπο για να μειώσει την ένταση των αρνητικών συναισθημάτων του (π.χ. ανία, θλίψη, θυμός). Κατά την απουσία αυτοελέγχου, ο πάσχον αντιδρά παρορμητικά και καταναλώνει μεγάλη ποσότητα τροφής. Όλες τις υπόλοιπες στιγμές τρέφεται από φυσιολογικά έως και περιοριστικά.
Στη δεύτερη περίπτωση, το άτομο βρίσκεται σε μια διαδικασία συνεχούς τσιμπολογήματος. Αυτή η συνεχής αναζήτηση της τροφής θυμίζει σε ορισμένα σημεία την ουσιοεξάρτηση κι έχει οδηγήσει στην εισαγωγή του όρου «Εθισμός στην τροφή».
Τι κινδύνους επιφυλάσσει?
Δε θα λέγαμε ότι το άτομο που οδηγείται σε υπερφαγικά επεισόδια διατρέχει κάποιον άμεσο κίνδυνο για την υγεία του. Η διαταραχή της υπερφαγίας δεν οδηγεί πάντα σε παχυσαρκία, ωστόσο είναι κι αυτό ένα ενδεχόμενο που πρέπει ληφθεί υπόψη.. Οι ασθενείς που συνδυάζουν κακοήθη παχυσαρκία και διαταραχή υπερφαγίας είναι επιβαρυμένοι ψυχολογικά, παρουσιάζουν υψηλά ποσοστά κατάθλιψης και χαμηλή ποιότητα ζωής.
Γενικώς, η διαταραχή υπερφαγίας στιγματίζει έντονα το άτομο και το φέρνει αντιμέτωπο με κοινωνική κριτική. Η πάθηση δεν αναγνωρίζεται από τον περίγυρο του και λανθασμένα ερμηνεύεται ως αδυναμία χαρακτήρα του πάσχοντος.
Ποια η αιτιολογία της?
Στην περίπτωση της συναισθηματικής υπερφαγίας, η ανάγκη για μείωση των αρνητικών συναισθημάτων είναι ο καθοριστικός παράγοντας εμφάνισης ενός υπερφαγικού επεισοδίου.
Από την άλλη, με σκοπό να ερμηνεύσει η επιστημονική κοινότητα την περίπτωση «εξάρτησης από την τροφή» στράφηκε προς το σύστημα ανταμοιβής του εγκεφάλου. Το τελευταίο, ενεργοποιείται είτε όταν το άτομο εμπλέκεται σε συμπεριφορές που φέρνουν ανταμοιβή είτε όταν διάφορες ουσίες το διεγείρουν.
Περίπου οι μισοί ασθενείς που πάσχουν από διαταραχή υπερφαγίας πάσχουν ταυτόχρονα και από μια άλλη ψυχική πάθηση. H πιο συχνή συννόσηση της διαταραχής υπερφαγίας είναι με την κατάθλιψη και ακολουθούν οι αγχώδεις διαταραχές, οι ουσιοεξαρτήσεις, η σχιζοφρένεια και οι διαταραχές προσωπικότητας.
Πως θεραπεύεται?
Η διαταραχή υπερφαγίας έχει ευνοϊκή πρόγνωση όταν οι πάσχοντες αντιλαμβάνονται ότι χρειάζονται υποστήριξη, αναζητούν θεραπεία και μένουν σε αυτή. Απώτερος σκοπός είναι το άτομο να τροποποιήσει τη στάση του απέναντι στην τροφή και στον τρόπο που ρυθμίζει τα συναισθήματά του. Ως εκ τούτου, θα μειωθεί ή και θα εξαφανιστεί σταδιακά η συμπτωματολογία.
Φαρμακευτικά, έχει φανεί ότι βοηθούν διάφορα αντικαταθλιπτικά, αντιεπιληπτικά και ανορεξιογόνα φάρμακα. Παρόλα αυτά, οι ψυχολογικές θεραπείες φαίνεται μέχρι στιγμής να είναι η θεραπεία εκλογής για τη διαταραχή υπερφαγίας, με κύρια από αυτές τη Γνωσιακή Συμπεριφορική θεραπεία.
Σε αυτό το σημείο, να τονίσουμε ότι μπορεί ο πάσχον να θεωρεί πρώτη του προτεραιότητα την απώλεια βάρους, ωστόσο, η ψυχοθεραπεία είναι αυτή που πρέπει να προηγηθεί. Η υπερκατανάλωση φαγητού είναι απλώς το αποτέλεσμα μιας βαθύτερης αιτίας με ψυχολογικό υπόβαθρο.